Πολυτεχνείο 1985: Η δολοφονία του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά

Νοέμβριος 1985. Πέντε χρόνια μετά τις δολοφονίες του Ιάκωβου Κουμή και της Σταματίνας Κανελλοπούλου και 23 χρόνια πριν τη δολοφονία του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Στη 12η επέτειο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, υπάρχει μεν το τεταμένο κλίμα που υπάρχει πάντα αυτή την περίοδο αλλά δεν υπάρχουν ακρότητες. Ενδεικτικό είναι, άλλωστε, και το γεγονός πως η καθιερωμένη πορεία προς την πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών ολοκληρώνεται και το μοναδικό «θύμα» ήταν η τζαμαρία του εστιατορίου «Βυζαντινόν» που στεγαζόταν στο ισόγειο του ξενοδοχείου Hilton.

Πέρα από αυτό, ωστόσο, δεν υπάρχει οτιδήποτε άλλο. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, οι αστυνομικοί ακόμα και στα Εξάρχεια ήταν λίγο πιο… χαλαροί απ’ ότι συνήθως. Για την ακρίβεια ήταν τόσο χαλαροί που όταν τέσσερις από αυτούς πείνασαν σκέφτηκαν πως ήταν καλή ιδέα, να φύγουν από την «κλούβα» που ήταν σταθμευμένη στην οδό Στουρνάρη και με τις στολές τους, να πάνε στο σουβλατζίδικο «Ρουαγιάλ», που τότε βρισκόταν στην κάτω πλευρά της πλατείας, για να φάνε.

Σύμφωνα με πληροφορίες όλοι οι αστυνομικοί που βρίσκονταν στη συγκεκριμένη «κλούβα» ήταν από διμοιρίες που η έδρα τους ήταν στην επαρχία και είχαν έρθει στην Αθήνα προκειμένου να λειτουργήσουν ενισχυτικά.

Κανείς δεν ξέρει αν επέλεξαν ένστολοι και ένοπλοι να φάνε στα Εξάρχεια μια τέτοια ημέρα από άγνοια κινδύνου ή από… μαγκιά. Ότι από τα δυο και να ισχύει το θέμα είναι πως η παρουσία τους προφανώς και δεν πέρασε απαρατήρητη. Αμέσως άρχισαν να συγκεντρώνονται έξω από το σουβλατζίδικο πολλά άτομα και οι διαθέσεις τους μόνο ειρηνικές δεν ήταν. Η ένταση αρχίζει και ανεβαίνει επικίνδυνα.

«Γονάτισε, σημάδεψε, πυροβόλησε, δολοφόνησε»

Ακούγονται τα πρώτα συνθήματα και φεύγουν και οι πρώτες πέτρες προς την τζαμαρία. Ο ένας από τους αστυνομικούς βγαίνει και αρχίζει να ζητάει ταυτότητες προκειμένου να κάνει εξακρίβωση στους συγκεντρωμένους! Κάποιοι από αυτούς, δεν του δείχνουν τις ταυτότητες αλλά… τα ξύλα που κρατούσαν. Μετά τα πρώτα χτυπήματα ο αστυνομικός σωριάζεται στο έδαφος. Με την παρέμβαση των ψυχραιμότερων, ο χτυπημένος αστυνομικός και οι συνάδελφοί του, αρχίζουν να κατηφορίζουν τη Στουρνάρη εκτοξεύοντας ύβρεις και απειλές προς τους συγκεντρωμένους οι οποίοι ανταποδίδουν.

Και εκεί που όλα έδειχναν πως η κατάσταση εκτονώνεται, μια ομάδα αναρχικών συγκεντρώνεται στην οδό Στουρνάρη και με πέτρες, ξύλα και βόμβες μολότοφ επιτίθεται κατά της σταθμευμένης «κλούβας». Μια από τις μολότοφ πέφτει στην οροφή του αστυνομικού λεωφορείου και αμέσως πιάνει φωτιά. Οι αστυνομικοί βγαίνουν από τις πίσω πόρτες και κατευθύνονται προς την οδό Πατησίων. Κάποιοι από αυτούς πυροβολούν στον αέρα για εκφοβισμό και η ομάδα των αναρχικών οπισθοχωρεί προς την πλατεία Εξαρχείων.

Εκείνη τη στιγμή ακούγεται ένας ακόμα πυροβολισμός και ένας 15χρονος μαθητής, ο Μιχάλης Καλτεζάς, σωριάζεται αιμόφυρτος στο έδαφος, στη συμβολή των οδών Στουρνάρη και Μπόταση. Ο αστυνομικός Αθανάσιος Μελίστας, είχε βγει από την κλούβα, είχε γονατίσει, είχε σημαδέψει και πέτυχε στο πίσω μέρος του κεφαλιού τον Καλτεζα. Δίπλα στον νεαρό βρίσκεται από την πρώτη στιγμή ο δημοσιογράφος Γιάννης Κανελλάκης ο οποίος ήταν αυτόπτης μάρτυρας των όσων έγιναν. Ο Κανελλάκης ήταν αυτός που μετέφερε τον 15χρονο μαθητή στον «Ευαγγελισμό». Ήταν, όμως, ήδη αργά. Ο Μιχάλης Καλτεζας είχε αφήσει την τελευταία του πνοή.

Μόλις γίνεται γνωστή η είδηση, αναρχικοί καταλαμβάνουν το Χημείο στην οδό Σόλωνος και αρχίζουν να συγκρούονται με τις αστυνομικές δυνάμεις. Τα επεισόδια γενικεύονται και η κατάσταση δεν αργεί να ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Η αστυνομία βρίσκεται σε πανικό. Οι διαδηλωτές είναι εξοργισμένοι. Σπάνε, καίνε και πραγματοποιούν διαδοχικές επιθέσεις σε οτιδήποτε αποτελεί στόχο.

Την ίδια ώρα, η μητέρα του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά που με αγωνία έψαχνε τον γιο της, ενημερώνεται από τους δημοσιογράφους πως ο γιος της δολοφονήθηκε από αστυνομικό σε επεισόδια που έγιναν στην πλατεία Εξαρχείων. Η γυναίκα καταρρέει…

Τα επεισόδια στο κέντρο, με επίκεντρο το Χημείο διαρκώς κλιμακώνονταν. Προκειμένου να εκτονωθεί η κατάσταση, για πρώτη φορά στη μεταπολίτευση, η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου αποφασίζει με συνοπτικές διαδικασίες την άρση του πανεπιστημιακού ασύλου (που η ίδια είχε θεσμοθετήσει τρία χρόνια νωρίτερα). Πάνοπλοι αστυνομικοί εισβάλουν στο Χημείο από την ταράτσα και συλλαμβάνουν 37 καταληψίες οι οποίοι ξυλοκοπούνται δίχως έλεος. Όσοι κατάφεραν να ξεφύγουν βρήκαν καταφύγιο στο Πολυτεχνείο το οποίο επίσης τελούσε υπό κατάληψη.

Το βράδυ της 26ης Νοεμβρίου του 1985, η «Ε.Ο. 17 Νοέμβρη» ανατινάζει παγιδευμένο με εκρηκτικά αυτοκίνητο το οποίο ήταν σταθμευμένο δίπλα σε κλούβα των ΜΑΤ στην Καισαριανή κοντά στο ξενοδοχείο Hilton. Αποτέλεσμα της επίθεσης ήταν να σκοτωθεί ο αρχιφύλακας Νίκος Γεωργακόπουλος και να τραυματιστούν 14 συνάδελφοί του. Η «17Ν» στην προκήρυξη με την οποία ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση, εξηγούσε πως προχώρησε σε αυτή την ενέργεια προκειμένου να εκδικηθεί για τη δολοφονία του Καλτεζα από τον Μελίστα.

Η αθώωση του Μελίστα και η ιστορική δήλωση του Χατζηδάκι

Μετά τη δολοφονία ο Μελίστας συνελήφθη και σε βάρος του σχηματίσθηκε δικογραφία για ανθρωποκτονία από πρόθεση εν βρασμώ ψυχικής ορμής και καθ’ υπέρβαση των ορίων της άμυνας. Ο Μελίστας θα τονίσει πως μέσα στον πανικό του, πυροβόλησε από το εσωτερικό της κλούβας, πριν βγει έξω από αυτή, η σφαίρα (όπως… συνηθίζεται σε αυτές τις περιπτώσεις) κάπου εξοστρακίστηκε και χτύπησε τον 15χρονο μαθητή στο κεφάλι. Το ζήτημα, ωστόσο, ήταν πως σύμφωνα με τον ιατροδικαστή που εξέτασε το πτώμα του Καλτεζα η σφαίρα είχε φορά από κάτω προς τα πάνω (κάτι που ταιριάζει με τις μαρτυρίες ότι ο Μελίστας γονάτισε, σημάδεψε και πυροβόλησε) και όχι από πάνω προς τα κάτω (όπως θα έπρεπε να είναι αν ίσχυε το ότι είχε πυροβολήσει μέσα από την «κλούβα»).

Συνήγορος υπεράσπισης του Μελίστα ήταν ο Αλέξανδρος Λυκουρέζος, ενώ ως συνήγοροι πολιτικής αγωγής παρίστανται ο Νίκος Κωνσταντόπουλος και ο Φώτης Κουβέλης. Πρωτόδικα ο Μελίστας καταδικάζεται σε δυόμισι χρόνια φυλάκιση με αναστολή! Ο Άρειος Πάγος, ωστόσο, κρίνει ότι κακώς το Πρωτοβάθμιο Κακουργιοδικείο ανέστειλε την εκτέλεση της ποινής γιατί «η έφεση που ασκείται κατά αποφάσεων που εκδίδονται από μεικτά ορκωτά δικαστήρια, δεν έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα, εκτός αν επρόκειτο για την ποινή του θανάτου».

Ο Μελίστας συλλαμβάνεται ξανά και περίπου τρία χρόνια μετά τη δολοφονία του Καλτεζά (Ιανουάριος του 1989) μπαίνει στη φυλακή. Γρήγορα, όμως, αποφυλακίζεται με περιοριστικούς όρους. Ένα χρόνο αργότερα (Ιανουάριο 1990) ο Μελίστας θα αθωωθεί από το Μικτό Ορκωτό Εφετείο με ψήφους 6 – 1 με την αναγνώριση του ελαφρυντικού ότι υπερέβη τα όρια της άμυνας, εξαιτίας του φόβου και της ταραχής που του προκάλεσε η ενέργεια του θύματος.

Η αθώωση Μελίστα προκαλεί νέα κύκλο σοβαρότατων επεισοδίων που μετέτρεψαν για πολλές ημέρες το κέντρο της Αθήνας σε πεδίο μάχης. Η αντίδραση στην κοινωνία για την αθώωση του Μελίστα ήταν έντονη.

Ο σπουδαίος συνθέτης Μάνος Χατζηδάκις θα πει τότε: «Όταν έχω να κρίνω ανάμεσα σ’ ένα παιδί 15 χρόνων, που πετάει μολότοφ κι έναν τριαντάρη εκπαιδευμένο αστυνομικό, που κρατάει πιστόλι, εγώ είμαι με το μέρος του παιδιού και όχι του αστυνομικού. Εκτιμώ βαθύτατα ένα παιδί που εξεγείρεται και βγαίνει στους δρόμους για να διαμαρτυρηθεί, έστω κι αν υπερβάλλει, έστω και αν κρατάει μολότοφ. Και δεν εκτιμώ καθόλου έναν αστυνομικό που το πυροβολεί. Ό,τι και αν έχει γίνει, όπως και αν έχουν τα πράγματα, θεωρώ τραγικό λάθος την αθώωση του αστυνομικού. Και πολύ κακό μήνυμα, που στέλνουμε στα νέα αυτά παιδιά, το υγιέστερο κομμάτι της κοινωνίας μας, που δεν έχει ακόμη διαφθαρεί, όπως εμείς».